Φιλοσοφία
Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει τη φιλοσοφία της ψυχοσύνθεσης σαν μια θεραπευτική προσέγγιση με ολικό και υπαρξιακό χαρακτήρα. Ο στόχος της είναι η αναγωγή του ατόμου στο ανώτερο δυνατό επίπεδο αυτοελέγχου, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα την ψυχολογική ελευθερία, την αρμονία και την υγεία του. Στην πνευματική αυτή προσέγγιση, τόσο στο επίπεδο της θεωρίας, όσο και στο επίπεδο των εφαρμογών υπάρχει δυνατότητα να αξιοποιηθεί το διαισθητικό, το πνευματικό και το ψυχοσωματικό πεδίο της προσωπικότητας του ατόμου. Είναι ανοιχτή, επίσης, στην επιστήμη, στην τέχνη και σε όλες τις πνευματικές προσεγγίσεις. Έχει στοιχεία και από την δυτική και από την ανατολική σκέψη.
Μύθος και πληρότητα
Πολλές φορές, μέσα από τον συμβολισμό, είναι δυνατόν να επικοινωνήσει κάποιος πολύπλοκες ιδέες και βαθιά νοήματα με πιο άμεσο τρόπο (Κοσμίδου – Hardy, 1991). Ο παρακάτω μύθος (Ferruci,1992 – από το βιβλίο των Κοσμίδου & Γαλανουδάκη, Συμβουλευτική), είναι αρκετά αποκαλυπτικός για την πορεία της ψυχοσύνθεσης και για τον ολιστικό της χαρακτήρα:
Μετά από χρόνια αναζήτησης, είπαν στον άνθρωπο, που ζητούσε απάντηση στο βασανιστικό ερώτημά του, να πάει σε μια σπηλιά στην οποία θα έβρισκε ένα πηγάδι. «Ρώτησε το πηγάδι τι είναι Αλήθεια και το πηγάδι θα στην αποκαλύψει», του είπαν. Όταν βρήκε το πηγάδι, ο άνθρωπος έκανε την ερώτηση αυτή και η απάντηση από τα βάθη του πηγαδιού ήταν: «Πήγαινε στη διασταύρωση του χωριού και εκεί θα βρεις αυτό που ψάχνεις». Αναπτερωμένος με ελπίδα ο άνθρωπος πήγε στο σταυροδρόμι αυτό, αλλά βρήκε μόνο τρία μαγαζιά. Ένα από αυτά πουλούσε κομμάτια μετάλλου, το δεύτερο πουλούσε ξύλο και το τρίτο λεπτά σύρματα. Τίποτα από αυτά δεν του φάνηκε να έχει σχέση με την αποκάλυψη της Αλήθειας. Με μεγάλη απογοήτευση γύρισε στο πηγάδι για να ζητήσει μια εξήγηση, αλλά η μόνη απάντηση ήταν: «Θα καταλάβεις στο μέλλον».
Ο άνθρωπος άρχισε να διαμαρτύρεται, αλλά η μόνη ανταπόκριση στις διαμαρτυρίες του ήταν η ηχώ από τις φωνές του. Αγανακτισμένος, συνέχισε την αναζήτηση της Αλήθειας. Μετά από χρόνια ξέχασε την εμπειρία με το πηγάδι ώσπου κάποιο βράδυ, καθώς περπατούσε στο φεγγαρόφωτο, πρόσεξε τον ήχο μιας θαυμάσιας μουσικής από κάποιο μουσικό όργανο. Βαθιά συγκινημένος ο αναζητητής της Αλήθειας πλησίασε τον οργανοπαίχτη και κοίταζε τα δάχτυλά του που χόρευαν πάνω στις χορδές. Η προσοχή του επικεντρώθηκε στο ίδιο το μουσικό όργανο και ξαφνικά, με χαρά, κατάλαβε: Το μουσικό όργανο ήταν φτιαγμένο από χορδές, μέταλλο και ξύλο, από τα υλικά δηλαδή που πουλούσαν τα τρία μαγαζιά στο σταυροδρόμι του χωριού, τα οποία τότε θεώρησε ασήμαντα. Επιτέλους κατάλαβε το μήνυμα του πηγαδιού.
Συστημική σύνθεση
Μας έχουν δοθεί τα πάντα. Το δικό μας καθήκον είναι να τα συγκεντρώσουμε και να τα χρησιμοποιήσουμε με τον σωστό τρόπο. Τίποτε δεν έχει νόημα αν παρατηρήσουμε τα στοιχεία του αποκομμένα και ξεχωριστά. Όταν, όμως, αυτά τα επιμέρους στοιχεία δημιουργήσουν μια σύνθεση, τότε αναδύεται μια καινούργια οντότητα, τη φύση της οποίας δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε όσο η προσοχή μας συνεχίζει να είναι στα αρχικά της μέρη.
Αν κοιτάξουμε γύρω μας προσεκτικά, τόσο τη φύση όσο και τους ανθρώπους, θα διαπιστώσουμε πως η διαδικασία της σύνθεσης φαίνεται παντού. Οι μουσικές νότες συνδυάζονται για το σχηματισμό μιας μελωδίας, οι λέξεις είναι σύνθεση γραμμάτων, ο οργανισμός αποτελείται από συνδυασμό και σύνθεση κυττάρων κλπ.
Η γενική συστημική θεωρία υποστηρίζει ότι κάθε μεταβλητή σε οποιοδήποτε σύστημα αλληλεπιδρά με άλλες μεταβλητές σε τέτοιο βαθμό, που η αιτία και το αποτέλεσμα δεν είναι δυνατόν να ξεχωριστούν. Μια μοναδική μεταβλητή μπορεί να είναι και η αιτία και το αποτέλεσμα. Όπως υποστηρίζει η Ferguson (1982, σ. 169), «η πραγματικότητα δεν είναι ακίνητη και δεν είναι δυνατόν να διαμελιστεί. Δεν μπορείς να καταλάβεις ένα κύτταρο, τη δομή του εγκεφάλου, μια οικογένεια ή μια κουλτούρα, αν απομονώσεις καθένα από αυτά έξω από το πλαίσιό του. Η σχέση είναι το παν» (βλ. και Capra, 1982).
Βασικά χαρακτηριστικά
Ο Ιταλός ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Roberto Assagioli διαπίστωσε ότι ένα μεγάλο μέρος του ψυχολογικού πόνου και της απελπισίας του ανθρώπου να βρει νόημα σε κάτι γύρω του ή μέσα του, οφείλεται στην έλλειψη της ικανότητάς του να συνθέσει τις διάφορες πλευρές του εαυτού του, οι οποίες βρίσκονται μέσα του ασύνδετες και αλληλοσυγκρουόμενες.
Όμως, παρατήρησε πως, όταν οι διάφορες πλευρές του εαυτού συγχωνεύονται σε διαρκώς μεγαλύτερα σύνολα απελευθερώνεται ενέργεια, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα να βρίσκει νόημα στη ζωή του και να νιώθει ευτυχία. Δυστυχώς αυτή η διαδικασία της σύνθεσης στην πορεία της ζωής παρεμποδίζεται συχνά από διάφορα αίτια.
Ο Assagioli επεδίωξε, με τη χρήση διάφορων μεθόδων και τεχνικών της θεραπευτικής διαδικασίας, να βοηθήσει τον άνθρωπο να ασχοληθεί με την κατανόηση των πλευρών του εαυτού του. Πίστευε πως, στο ασφαλές πλαίσιο της ψυχοθεραπείας, η αγάπη, η δημιουργικότητα και η θέληση, είναι ποιότητες που βοηθούν τον άνθρωπο να βρει την Αλήθεια του.
Σκοπός
Η παρούσα προσέγγιση ψυχοθεραπείας δεν αποβλέπει μόνο στο να βοηθήσει τον άνθρωπο να βελτιώσει τον εαυτό του, κάτι το οποίο έχει θετικές συνέπειες, όπως για παράδειγμα, την αίσθηση ηρεμίας και συγχρόνως την αίσθηση περισσότερης ενέργειας. Δεν είναι απλά και μόνο μια μορφή θεραπείας, κατά τη διάρκεια της οποίας προσπαθεί κανείς να απαλλαγεί από κάτι ανεπιθύμητο, π.χ. την αρνητική επίδραση που μπορεί να έχουν τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος.
Ο βασικότερος στόχος της ψυχοσύνθεσης είναι να ξυπνήσει μέσα στον άνθρωπο μια αίσθηση ολότητας, περιλαμβανομένης και της πνευματικής διάστασης. Έτσι θα μπορέσει να αποκτήσει μια βαθύτερη γνώση της ουσίας του, με αποτέλεσμα την αρμονία μεταξύ της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητάς του.
Είναι βέβαιο πως ο χώρος της ψυχοθεραπείας αποτελεί ένα ασφαλές πλαίσιο, όπου μπορεί ο άνθρωπος να βρει νόημα και σκοπό στη ζωή του – μια αναζήτηση, την οποία ο Assagioli θεωρεί βασική ανθρώπινη ανάγκη.
Νούσια Πλεύρη, ECP, ψυχοθεραπεύτρια