Η βάση κάθε θεραπευτικού μοντέλου
H ψυχοδυναμική προσέγγιση είναι, μπορούμε να πούμε, ο σκελετός και η βάση κάθε θεραπευτικού μοντέλου. Τα βασικά της στοιχεία περιλαμβάνονται στη θεωρία του Freud και του Βίλχελμ Ράιχ. Εδώ ανήκουν επίσης οι θεωρίες του Adler, του Jung και της Melanie Klein.
Βασικά σημεία θεωρίας
Τα τρία βασικά σημεία της θεωρίας του Freud, είναι: α) η υπόθεση πως τα προβλήματα του κάθε ανθρώπου έχουν τις ρίζες τους στις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, β) η υπόθεση πως ο κάθε άνθρωπος μπορεί να μην έχει συνειδητή επίγνωση των αληθινών κινήτρων που βρίσκονται πίσω από τις πράξεις του και γ) η χρήση της μεταβίβασης στη θεραπευτική διαδικασία. Είναι πολύ σημαντικό ο θεραπευτής, να κατανοήσει τις διεργασίες της ανθρώπινης ανάπτυξης, των μηχανισμών άμυνας και της μεταβίβασης. Η ουσία της ψυχοθεραπείας εδώ, είναι το πώς βλέπει και πώς ερμηνεύει ο θεραπευόμενος το παρελθόν του και στη συνέχεια, η αναγνώριση και αποδοχή όλων των θεμάτων που τον απασχολούν από τότε.
Αναλυτικά
Κατά τον Freud, πολύ σημαντικά για τον καθένα μας είναι η περίοδος που ήμασταν στην μήτρα, η στιγμή της γέννησής μας και τα πρώτα στάδια ανάπτυξης στη ζωή μας. Μέσα σε αυτά τα στάδια δημιουργούνται οι μηχανισμοί άμυνας. Είναι στρατηγικές που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος προκειμένου να αμυνθεί σε συναισθήματα απειλητικά και κατακλυσμικά. Στην ουσία τον βοηθούν να διατηρήσει την αυτοεκτίμηση και την ασφάλειά του.
Η μεταβίβαση, ένας από τους μηχανισμούς άμυνας, είναι ουσιαστικός παράγοντας στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας. Στη διεργασία της συνεδρίας, τα τραύματα του παρελθόντος επαναλαμβάνονται ασυνείδητα και μεταβιβάζονται στο παρόν. Έτσι καθώς βιώνονται ξανά στο παρόν, ανασύρουν και απελευθερώνουν κρυμμένα συναισθήματα και περιοριστικές πεποιθήσεις. Το γεγονός αυτό βοηθάει τον θεραπευόμενο να αποκτήσει επίγνωση του τι κάνει και να αλλάξει όλα όσα δεν είναι πια ωφέλιμα για τον εαυτό του και τους άλλους.
Ο Βίλχελμ Ράιχ (1981), παρατήρησε ότι οι μηχανισμοί άμυνας δεν είναι αρκετοί από μόνοι τους να βοηθήσουν στην ψυχοθεραπεία, οπότε χρειάζεται να δοθεί σημασία και στον τρόπο έκφρασής των. Κάθε άνθρωπος σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο στερεότυπο τρόπο, ο οποίος γίνεται αντίσταση στη θεραπεία και τον βοηθάει να αποφεύγει τη δυσφορία. Πίσω από την αντίσταση κρύβεται μια φράση, η οποία είναι στάση ζωής και εκφράζεται λεκτικά και μη λεκτικά. Η αντίσταση στη θεραπεία είναι ο χαρακτήρας.
Ο χαρακτήρας είναι μια δομή που δημιουργείται από τον άνθρωπο για να ανταπεξέλθει στη ματαίωση, στις απαιτήσεις και στις απαγορεύσεις των άλλων. Επειδή είναι χρόνιος μηχανισμός προστασίας, εμπεριέχει και τη στερεοτυπική στάση του σώματος, η οποία ονομάζεται θωράκιση. Ο χαρακτήρας επιτρέπει την επιβίωση, όμως εις βάρος της ανθρώπινης ζωτικότητας. Όταν η θωράκιση δεν μπορεί πια να ελέγξει άλλο πια τις παρορμήσεις της ανθρώπινης ζωτικότητας, δημιουργείται το σύμπτωμα, το οποίο λειτουργεί σαν κίνητρο και φάρος πλοήγησης στη θεραπευτική διεργασία. Είναι αυτό που οδηγεί κάποιον να αποφασίσει να κάνει ψυχοθεραπεία και να δεσμευτεί σε αυτό. Αναγνωρίζει τον ρόλο της σαν ένα ασφαλές πλαίσιο, όπου μπορεί να ελαφρύνει από τα συναισθηματικά του βάρη και να αναπτύξει μεγαλύτερη αυτογνωσία.
Νούσια Πλεύρη, ECP, ψυχοθεραπεύτρια